Xuất huyết tiêu hoá (XHTH) được hiểu là sự đào thải một số lượng máu qua đường miệng và hay là qua đường đường hậu môn từ các thương tổn của đường tiêu hoá. Xuất huyết tiêu hoá bắt nguồn nhiều nguyên nhân, đại thể hoặc vi thể. Đứng trước một trường hợp xuất huyết tiêu hóa cao hoặc thấp thì thái độ cấp cứu đầu tiên đặc biệt quan trọng, bao gồm đánh giá mức độ nặng của tình trạng xuất huyết, xác định nguyên nhân và có kế hoạch theo dõi và thái độ xử trí.

Phân loại 

Người ta chia xuất huyết tiêu hóa ra làm hai loại:
Xuất huyết tiêu hoá cao 
Nôn ra máu tươi đồng thời đại tiện phân đen. Nguyên nhân thường gặp ở đường tiêu hoá phía bên trên góc Treitz. Trong trường hợp này cần chẩn đoán phân biệt với nôn ra máu và ho ra máu.
Các nguyên nhân hay gặp của xuất huyết tiêu hóa cao bao gồm: loét dạ dày – tá tràng, viêm dạ dày – tá tràng cấp, vỡ tĩnh mạch thực quản giãn do tăng áp tĩnh mạch cửa.
Xuất huyết tiêu hoá thấp 
Xuất huyết tiêu hóa thấp được định nghĩa là sự đào thải máu qua hậu môn. Gần 20% các trường hợp chảy máu tiêu hoá thấp vẫn không giải thích được rõ ràng, nghĩa là rất khó chẩn đoán. Nguồn chảy máu nằm ở dưới góc Treitz. Các nguyên nhân hay gặp của xuất huyết tiêu hóa thấp là trĩ, viêm túi thừa, loét đại tràng, u đại – trực tràng…

Triệu chứng 

Xuất huyết tiêu hoá cao 
−Nôn ra máu: bệnh nhân thấy tanh lợm mùi máu trong miệng, sau đó xuất hiện buồn nôn và nôn ra máu tươi có thể kèm lẫn máu cục và thức ăn. Máu không có bọt khí.
−Đại tiện phân đen: phân sệt, có màu đen màu của hắc ín, mùi thối khắm.
−Trong những trường hợp này cần phải khám hầu họng và hệ hô hấp để loại trừ ho ra máu và bệnh lý gây chảy máu vùng mũi họng.
−Đặt sonde dạ dày kèm hút áp lực thường thấy sản phẩm có máu tươi hoặc lẫn máu cục và thức ăn.
−Đánh giá tình trạng mất máu trên lâm sàng rất khó, có thể dựa vào tình trạng huyết động cũng như khối lượng máu nôn ra ngoài và hoặc đại tiện phân đen, tuy nhiên các yếu tố này chỉ có tính cách tương đối.
−Toàn thân: tùy theo mức độ mất máu, lượng máu mất nhiều hoặc ít mà tình trạng toàn thân có thay đổi hay không. Trong trường hợp chảy máu cấp tính lượng nhiều, bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng sốc do mất máu: thay đổi mạch, huyết áp, tri giác…
−Cần tiến hành các xét nghiệm thăm dò cần thiết để xác định nguyên nhân: khám nội soi đường tiêu hoá trên rất có giá trị cho cả chẩn đoán và điều trị bệnh nhân. Nội soi có thể xác định được vị trí chảy máu, có thể phối hợp tiêm xơ trong một số trường hợp. Ngoài ra, các bác sỹ cần làm các xét nghiệm cấp cứu như nhóm máu, công thức máu, hematocrit, hemoglobin…
−Chụp đường tiêu hoá có cản quang không có giá trị trong những trường hợp này cho nên không sử dụng.

Xuất huyết tiêu hoá thấp 
−Đại tiện phân có máu hoặc đi ngoài ra máu hoặc phân đen. Nếu phân có màu đen là do máu ứ đọng trong ống tiêu hoá, mùi đặc biệt thối khắm và thường có nguồn gốc ở cao. Máu đỏ tươi thường là do máu mới chảy và có nguồn gốc ở đường tiêu hóa thấp (trĩ, u trực tràng …).
−Tình trạng toàn thân hầu hết ít thay đổi và tuỳ thuộc vào mức độ chảy máu. Người ta chia xuất huyết tiêu hóa thấp thành 2 loại: chảy máu nặng (đòi hỏi phải truyền máu cấp cứu) và chảy máu vừa hoặc nhẹ (không cần thiết phải truyền máu).
−Thăm khám trực tràng thường có máu đen hoặc đỏ dính găng. Đôi khi có thể sờ được khối u trực tràng thấp hoặc có thể phát hiện được các búi trĩ đang chảy máu.
−Nội soi đại trực tràng bằng ống soi mềm cũng có thể phát hiện được các nguyên nhân chảy máu bao gồm: khối u đại trực tràng, viêm loét đại tràng, túi thừa đại tràng chảy máu, nứt kẽ hậu môn…
−Trong những trường hợp chảy máu ít, đôi khi phân không có màu đen phát hiện bằng mắt thường mà phải xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân.
−Chụp đại tràng cản quang có thể phát hiện được các nguyên nhân gây chảy máu bao gồm các loại như: khối u, túi thừa…